Bevolkingskrimp in de Achterhoek

Op dinsdagavond 2 februari jl. was er een debatavond in de Pol te Aalten over bevolkingskrimp in de Achterhoek. De opkomst was best aardig. Er waren ongeveer 80 geïnteresseerden door het barre weer naar Aalten gekomen. Helaas was van het Winterswijkse College van B&W niemand aanwezig. Dat is jammer. Zouden ze het probleem wel serieus nemen? De Aaltense Wethouder was er in ieder geval wel.

De avond was georganiseerd door Lux en Spectrum CMO Gelderland. Helaas was de onderzoeker die wat gegevens zou presenteren over de bevolkingsgroei/krimp ziek en werd zijn presentie door een ander waargenomen. Op zich was dat niet erg al kwam dat de presentatie zelf niet te goede. Er werd wat gerommeld met de powerpointpresentatie en het verhaal kwam zichtbaar onvoorbereid naar voren. Dat was jammer omdat je dan niet goed in het verhaal komt. Maar goed dat zal ik de spreker niet aanrekenen, de overmacht was duidelijk. Dan de discussie zelf. Het ging over het vergelijk met andere regio's zoals Parkstad Limburg. Daar is de bevolkingskrimp al aan de gang. Minister van der Laan schrok zich een hoedje toen hij niet lang geleden daar ging kijken. Dicht gespijkerde woningen komen daar al voor. Komt het zo ver in de Achterhoek? Dat zal wel meevallen was de mening van iedereen. Of steken we met z'n allen de kop in het zand?

In 2040 zijn er 26.000 minder inwoners. Dat is ongeveer een dorp zo groot als Aalten minder! Daarbij komt nog eens dat de krimp ongelijk verdeeld is in tijd maar ook in plaats. Zo groeien Doetinchem en Zutphen nog wel een tijd je door maar is er nu al een krimp aan de gang in de Gemeente Oude IJsselstreek. Uiteindelijk dalen alle gemeentes in de Achterhoek in inwoner aantallen. Daarbij zie je dat de komende jaren vooral jongeren wegtrekken en er vooral ouderen blijven of bijkomen van elders.

Wat zijn de gevolgen van deze krimp? Vooral in de kleine kernen zal het voorzieningenniveau sterk teruglopen. Geen basisschool, supermarkt of horeca meer. Die kleine kernen verworden tot woondorpen. De grotere plaatsen zullen het met minder van alles moeten doen. Een basisschool dicht, misschien geen zwembad meer en andere voorzieningen komen ook op een lager niveau. Door de vergrijzing en het wegtrekken van jongeren zie je nog een zorgelijke ontwikkeling. Wie gaat er voor al die pensionado's zorgen.

Bouw woningvoorraad

Door de verdunning van de huishoudens (minder personen per huis) dient in verschillende gemeentes de woningvoorraad aangepast worden. Meer levensloopbestendige en minder eengezinswoningen. De woonplaats zegt dat ze zo al bouwen. De Achterhoekse gemeentes hebben zo'n 14.000 woningen op de rol staan. Dat is qua grondexploitatie een interessante inkomstenpost. Uit berekeningen van de Provincie Gelderland blijkt echter dat er maar een behoefte aan zo'n vier tot vijfduizend woningen. Je kunt dus wachten op een provinciaal woningbouwcontingent waarbij de provincie dus bepaald waar de woningen moeten komen. Daarnaast speelt ook nog dat er in de buitengebieden steeds meer voormalige agrarische opstallen beschikbaar komen om te dienen als woning. Of daar een markt voor is, is maar de vraag. Één van de aanwezige durfde zelfs te stellen dat de intensieve veehouderij er voor zorgt dat kapitaal krachtige mensen niet in het buitengebied willen wonen vanwege stankoverlast. Die intensieve veehouderij moest dus maar even verkassen. Nu is een deel van Winterswijk aangewezen door het ministerie van LNV als extensiveringsgebied. Op sommige plekken zouden bedrijven moeten verdwijnen naar gebieden waar nog wel landbouw mogelijk is. Onderzoeken laten echter zien dat overlast totale nonsens is. Natuurlijk wordt er wel eens mest uitgereden en dat zou heus wel eens ruiken. Maar overlast nee. Gewoon gezonde Achterhoekse lucht!

Hoe gaan de gemeentes om met deze onheilstijding?

Door een aantal aanwezige werd gezegd dat vooral van belang is dat er zaken zoals een gemeenschapshuis te behouden dit om de leefbaarheid te behouden. Dat werd als erg belangrijk ervaren. Daarnaast vindt er in de Achterhoek overleg plaats over woningbouw om leegstand en verpaupering te voorkomen.

Veel verder wordt er echter vanuit dit thema nog niet gesproken. Dat bleek die avond ook. Veel verder dan constateren dat met goed “Achterhoeks” overleg men er wel uit zou komen. Polderen in een gebied zonder polders dus.

Volgens mij was dat het gemis van de avond. Constateren is één, naar oplossing zoeken is twee. Het ging vooral over damage control. Niet naar het zoeken van oplossingen.

Mogelijke oplossingen

Hoewel ik niet pretendeer verstand te hebben van demografie zijn er natuurlijk wel wat dingen die je in ieder geval niet moet nalaten. Zorg in ieder geval dat er voldoende werkgelegenheid is. Het genereert naast een inkomen en sociale contact een maatschappelijk aanzien en het houdt je van de straat. Kortom werk is de basis van geluk. Zorg ook dat je voldoende mogelijkheden hebt om je eigen jeugd een opleiding te bieden in de regio. Zowel MBO als HBO niveau. Naast werkgelegenheid en scholing is volgens mij nog een factor van cruciaal belang. Zorg dat je plaats makkelijk bereikbaar is, over de weg en met het openbaar vervoer. Dus zorg dat er een goede aansluiting is van de A18 naar Enschede. Dat hoeft mijn inziens niet meteen een volwaardige snelweg te zijn. Een 4 baans autoweg met ongelijkvloerse kruisingen zou al mooi zijn. Daarnaast dienen de spoorverbindingen met Arnhem en Apeldoorn geoptimaliseerd te worden. Een voorbeeld; vanuit Winterswijk naar Arnhem ben nu ruim je 70 minuten onderweg. Zorg voor dubbelspoor en een sneltrein en breng de reistijd terug naar 45 minuten. Daarmee kun je “concurreren” t.o.v. plaatsen rondom Arnhem en Nijmegen. Ook zal er weer een directe verbinding met Apeldoorn mogelijk moeten zijn. Zonder overstap in 1 ruk door. Dat was vroeger al mogelijk, waarom nu eigenlijk niet meer? Door de reistijd in Oost Nederland serieus terug te brengen, kun je best hoger opgeleiden bewegen naar Winterswijk te komen. Wonen in Winterswijk en werken in Arnhem, Nijmegen of Apeldoorn. Eerder genoemde maatregelen zijn echter niet voldoende. Het zijn randvoorwaarden. Wat kun je nog meer doen?

Winterswijk zal als kerngemeente op de kaart gezet moeten worden.

Een dorp met goede voorzieningen zoals een uitgebreid en onderscheidend winkelcentrum. Een Schouwburg dat een uniek concept kan bieden maar ook een gezellig uitgaanscentrum. Dat we daarbij een mooi landschap hebben is meegenomen. Dat kan de nodige ontspanning bieden voor inwoners maar ook voor toeristen.

Wat zou je nog meer kunnen doen?

Zoek oud bewoners van Winterswijk op en vraag waarom ze Winterswijk verlaten hebben. Veelal zijn het mensen die voor studie vertrokken zijn en elders in Nederland vervolgens zijn blijven hangen om te werken. Deze mensen hebben doorgaans best warme gevoelens voor Winterswijk. Vraag ze dan ook onder welke voorwaarden ze weer terug zouden komen. Als je weet waarom ze niet meer in Winterswijk wonen dan kun je er wat aandoen. Probeer die mensen weer binnen te halen voordat ze kinderen hebben die een binding hebben opgebouwd met hun geboorteplaats. Want dan verhuizen wordt wel heel moeilijk.

Wat ook kansen biedt is de sterke groei die in de Randstad wel gewoon doorgaat. Een deel van de mensen zal op een gegeven moment de drukte als te veel ervaren en kiezen voor een deel van Nederland waar het minder druk is. Ook die mensen moet je warm maken voor Winterswijk.

Wat moet je niet doen.

Ga niet wachten en denken dat het wel goed gaat komen. Geheel ontkomen aan de bevolkingskrimp zullen we ook met voorgenoemde maatregelen niet. Ik hoop echter wel dat we de tendens

kunnen afremmen. Wat mij ook onverstandig lijkt is dat we als overheid actief gaan sturen van bovenaf. Bijvoorbeeld zoals dat in het verleden met de Postbank, CBS en Studiefinanciering is gedaan. Verplichte verhuizing naar dunbevolkte gebieden. Die maatregelen hebben niet echt geholpen namelijk.

Ook het rigide opleggen van woningbouwcontingenten zal niet helpen. Daarmee leg je namelijk iedere vorm van eigen initiatief lam.

Het lijkt mij dat we in Winterswijk snel aan de slag moeten met dit onderwerp. Dus college van B&W pak die handschoen op en kijk wat verder dan de toeristische neus lang is.